نقش حیا در تحکیم بنیان خانواده از دیدگاه آیات و روایات

چکیده

    حیا به عنوان یکی از بهترین نیروهای مدیریت کننده رفتار و افکار و هیجانات است که بر مدار عزت نفس می گردد. از گرایش فطری احساسی نشأت گرفته و ریشه همه خوبی ها و شکوفا کننده ایمان (حیای نفسانی) بوده و خود نیز به واسطه ایمان به مراتب بالاتر نیل می کند (حیای ایمانی) که البته این مهم در صورتی محقق می شود که موانع خاموش کننده حیا، رفع و عوامل بارور کننده آن تقویت شود. و در اینجاست که اخلاق و تربیت نقش مهمی ایفا می کند، اخلاقی که منطبق بر مدار حق باشد که از آن تعبیر به حیای عقل شده که در مقابل حیای حمق است.

    ارکان حیا عبارتند از: 1.فاعل: که یا قبل انجام قبیح (با مهار نفس) و یا بعد آن، حیا می‌ورزد. 2.فعل قبیح: که یا انجام دادنی است و یا ترک کردنی و به واسطه سه ملاک شرع، عقل و عرف متشرعه تشخیص داده می شود. 3.عزت نفس: که فصل مقوم حیا است و وقتی انسان در برابر معصیتی قرار می گیرد، او را از قبیح باز میدارد. و هر کس به تناسب درجه حیایش، عزت نفس خود را حفظ می کند. که بهترین نوع آن در حیا از خود محقق می‌شود.انسانها در روابط تنگاتنگ خانوادگی نیاز به تقویت این نیرو در خود را بیشتر حس می‌کنند و با غنیمت شمردن فرصتها در مراحل مختلف زندگی، می توانند این نیرو را در خود تقویت نمایند. از جمله: در دوران کودکی و انتخاب صحیح همسر  هر قدر آشنایی خانواده با آیات و روایات مربوط به الگوی حیا بیشتر باشد و در زندگی به آن عامل باشند، از قدرت روحی بیشتری برخوردار شده و زندگی ایشان تحکیم پیدا خواهد کرد.

کلید واژه ها: حیا،خانواده، آیات، روایات

تهیه و تنظیم

زهرا خواجوی

زمستان 1388

عوامل مؤثر بر ايجاد آرامش و رضايتمندي

در خانواده

سلامت و سعادت خانواده، در گرو وجود آرامش و رضايتمندي هريك از اعضاي آن در زندگي است. اين كه آرامش و رضايتمندي براي خانواده چه اهميتي داشته، چه عواملي زمينه‌ي برقراري آرامش و رضايتمندي را در خانواده‌ها فراهم كرده و تأثيرات وجود آرامش و رضايتمندي در تحكيم روابط خانوادگي چه خواهد بود از جمله موضوعاتي است كه در اين تحقيق به آن مي‌پردازد. پژوهش حاضر در بردارنده‌ي سه فصل است:

فصل اول كه شامل مطالبي درخصوص خانواده است به تعريف خانواده، ديدگاه‌هاي مختلف نسبت به موضوع خانواده، اهميت فردي و اجتماعي آن و كاركردهاي آن مي‌پردازد و بيان مي‌دارد كه مهم‌ترين كاركرد تشكيل خانواده، ايجاد امنيت و آرامش روحي و رواني براي اعضاي خانواده است.

فصل دوم به موضوعاتي در زمينه‌ي آرامش و رضايتمندي مي‌پردازد. تعاريف، اهميت و عوامل كلي در آرامش فرد و تأثيرات آرامش و رضايتمندي در زندگي از مطالبي است كه در اين فصل به آن‌ها اشاره شده است.

فصل سوم، به بيان عواملي كه در ايجاد آرامش و رضايتمندي در خانواده و در تحكيم روابط خانوادگي، مؤثر است اختصاص يافته و عواملي كه در دوران پيش از ازدواج و دوران عقد و نامزدي و پس از ازدواج كه با شرايط خاص خود در ايجاد آرامش و رضايتمندي مؤثر است را بيان مي‌كند.

نتايجي كه از اين تحقيق حاصل مي‌شود اين است كه وجود آرامش و رضايتمندي خانواده را با چگونگي مقابله با مشكلات و بحران‌هاي زندگي مهيا و آگاه مي‌سازد. وجود عواملي از جمله ارتقاء سطح بينش‌هاي ايماني، اخلاقي، رفتاري، شناخت مسئوليت‌ها، عمل به وظايف توسط هريك از افراد، برخورداري از وضعيت اقتصادي مطلوب و عملكرد سازنده‌ي اجتماع و دولت در اين زمينه مي‌تواند در ايجاد آرامش و رضايتمندي در خانواده‌ها مؤثر واقع گردد طوري كه با برقراري روابط كارآمد مثل محبت، همبستگي شديد، بالارفتن ظرفيت صبر و شكيبايي، اعتماد و عزت نفس ميان اعضا موجبات تحكيم روابط خانوادگي را فراهم نمايد.

واژگان کلیدي: خانواده، آرامش، رضايتمندي.    

پژوهشگر:

مريم آزادي

تابستان 1389

عوامل استحكام خانواده در آيات و روايات

خانواده يكي از جوامع اوليه بشري است كه با وجود تحولات اساسي در اهداف كاركردهاي خود ثابت مانده و هنوز در همه‌ي جوامع اهميت اساسي دارد. كه از جمله اهداف آن: اطاعت از دستور حق و پيروي از روش انبياء، دست‌يابي به كمال و آرامش، ارضاي غريزه جنسي و توليد نسل است و از كاركردهاي آن مي‌توان به حفظ عفاف در خانواده و جامعه، تربيت ملكوتي فرزندان، سعادتمندي و نااميدي شيطان اشاره كرد. خانواده براي نيل به اين اهداف و كاركردها براي افراد خانواده در قبال يكديگر وظايف و حقوقي را مشخص كرده است از جمله‌ي آن حقوق براي زن، توسعه دادن مرد در خوراك و زندگي او، مباشرت، احترام و خوش‌زباني است و براي و اجازه گرفتن و احترام و غيره گذاشته شده است. در اين بيان بر خانواده يك سري اصول الهي از جمله محوريت خدا و خلقت انسان توسط خدا و يك سري اصول انساني مرد حق اطاعت و تمكين مانند سلامت، مشورت، مديريت و محبت حاكم هستند.

دوام و استمرار روابط خانوادگي در گرو وجود عواملي است كه زمينه‌ساز تحكيم مي‌شود. اينكه چه عواملي موجب استحكام خانواده خواهد بود و ازدواج و خانواده در اسلام چه جايگاهي دارد و قبل و بعد از ازدواج به چه مسائلي بايد توجه كرد از جمله مباحث تحقيق حاضر است.

با توجه به مشكلاتي كه امروزه براي بعضي از خانواده‌ها پيش آمده، لازم است كه تحقيقات گسترده‌تري انجام پذيرد و به بررسي عواملي پرداخته شود كه به استحكام خانواده و حل مشكلات آن كمك كند و در اين راستا از آيات و روايات به عنوان بزرگ‌ترين و اصلي‌ترين منبع هدايت بشر به سوي خير و سعادت ياري گرفته شود.

كليدواژه‌ها: ازدوج، خانواده، عوامل استحكام، حقوق، وظايف، اصول، راهكارها.

پژوهشگر:

زهرا يزدانيان

بهار 1390

زندگی و احوالات زنان مسلمان عصر پیامبر(ص)

در دین مبین و خاتم ، آخرین پیام رسان الهی محمد مصطفی ( صلی الله علیه و آله و سلم ) مقام والای زن در سایه احترام به قانون فطری و پذیرش مسولیت شرعی در تربیت کودک و نگهداری او ونقش همسر بودنش در محیط خانواده مورد اهمیت است .

زن به عنوان همسر یا مادر در تاریخ زندگی بشر همواره مقام بلند و در خور احترام داشته است . چه بسا نشانه های زیادی را در طول تاریخ از احوالات و فعالیتهای زنان مسلمان در عرصه های مختلف سیاسی،اجتماعی،فرهنگی نظاره گرمی باشیم ،زنان مسلمانی که با علاقه طرفی خویش به پیامبر بزرگوار اسلام ،جان و مال و تمام هستی ونیستی خود را در راه نشر فرهنگ اعلای اسلامی نثار نموده وخود مجدانه در این مسیر به تلاش وکوشش پرداختند که در طی این پایان نامه،قسمتی از احوالات وزندگانی برخی از این شیر زنان مسلمان را در عصر پیامبر بزرگوار اسلام بررسی نموده تا دلیل بر این مدعا باشد چرا که مسلمانان بر اساس تعلیمات قرآن پیامبر (ص) را در جایگاهی والا نشاند،وحرمت او را پاس داشته اند وبا توجه به موضوع پایان نامه که بررسی زندگانی واحوالات زنان مسلمان در عصر پیامبر می باشد و یکی از بزرگترین جلوه های بارز این مبین خاتم پیامبران است .

لذا به شرح زندگانی زنان پیامبر بزرکوار اسلام (ام المومنین)،زنانی چون حضرت خدیجه (س)،ام سلمه،سوره،میمونه،عایشه،حفصه،ماریه قبطیه،و….ومادران آن حضرت چون آمنه بنت دهب .حلیمه سعدیه ومادر رضاعی آن بزرگوار فاطمه بنت اسد وهمچنین دختران مهربان ومعصوم پدر همچون حضرت زهرا(س)،زینب،ام کلثوم،رقیه پرداخته ودر بخشی دیگر از فعالیتهای سیاسی،اجتماعی،واقتصادی وبه امور کل از حضورپررنگ زنان مسلمان در اجتماع وچگونگی حضور آنان وارزش ومعیار برتری آنان در این حضور پردهخته وزنان مسلمان بزرگوار چون شفا ،رضیه،نسیبه و…راپرداخته ایم وبا افتخار اعلام می نماییم که ما یک زن،وآن هم مسلمان وشیعه هستیم وبه وجود پربرکت بانوان نمونه اسلام وعالم بر خود  می بالیم وسعی داریم تا آخرین لحظات زندگی خویش ،آنان را الگو وسرمشق راستینی برای خود قرار دهیم.

تهیه و تنظیم:

سیده زهرا سیده

زمستان 1386

ریاست خانواده دراسلام و فمینیسم

چکیده

هر اجتماعی را رئیسی لازم است تا دچار هرج و مرج نگردد و در کوتاهترین زمان و با کمترین آسیب به هدف خود برسد، از آنجا که خانواده یکی از اساسی ترین نهادهای اجتماعی است ازاین قاعده مستثنی نبوده و نیست و حفظ آن به عنوان جایگاهی امن برای تمام اعضا جز با تعیین رئیس و مسئول امکان ندارد. اسلام که یکی از بزرگترین مکاتب آسمانی است و همیشه برای تمام ابعاد زندگی آدمی برنامه دارد و برای آن قانون وضع نموده، مسلما به نهادی به این مهمی که تاثیر بسزائی در زندگی فرد دارد، نیز توجه کرده و در این زمینه قوانین و وظایفی را برای طرفین مشخص نموده است. در شریع مقدس اسلام ریاست مرد در خانواده بر اساس ادله اربعه پذیرفته شده و آثاری به تبع آن به دنبال دارد که قابل توجه است. اما به دلایل گوناگون از جمله عدم انتقال صحیح و کامل دیدگاه اسلام و یا ترجمه نادرست از منابع اصیل اسلامی سبب گردیده که اسلام به عنوان دینی مردسالار معرفی گردد.

در عصر کنونی نیز در حد زیادی این مسئله مورد توجه صاحبنظران علوم مختلف قرار گرفته است، خصوصا از سوی مکتب فمینیسم چالشها و شبهات زیادی در خصوص ریاست مرد بیان گردیده که نتیجه آن حذف نهاد خانواده بوده است.

 اینکه چرا فمینیسم، مرد سالاری را نتیجه تمام مشکلات و عقب ماندگی های زنان در طول تاریخ دانسته، حائز اهمیت است و اینکه چرا این دیدگاه در بین بعضی از زنان ایجاد شده جای بسی تامل می باشد.

این نوشتار در دو فصل به بررسی سرپرستی خانواده از دیدگاه اسلام و فمینیسم پرداخته است؛ در فصل اول، پس از تعریف مفاهیم و ذکر تاریخچه سرپرستی به بیان دیدگاه اسلام براساس ادله اربعه و آثار آن پرداخته شده است.

در فصل دوم، با در نظر گرفتن شناخت مخاطب نسبت به تاریخچه پیدایش و جهان بینی و ایدئولوژی فمینیسم صرفا دیدگاه فمینیسم در رابطه با خانواده و کارکردهای آن بیان خواهد شد.

سعی گردیده که در این دو فصل از نقد صریح جلوگیری گردد و تنها با بیان دیدگاه های موافق و مخالف، مخاطب خود را در پایان به نتیجه مورد نظر و مطلوب برساند.

کلید واژه: اسلام، فمینیسم، خانواده، ریاست، سلطه، قوام، تمیکن، نشوز، اذن، اومانیسم، سکولاریسم، غریزه جنسی، تولید مثل، حمایت، مراقبت عاطفی.

تهیه و تنظیم

فائزه محجوب صفت